Алӑпа та пуҫтарма тивет

Ҫутҫанталӑкӑн хӑйӗн саккунӗ те кӗр енне пушшех те ун кӑмӑлне пӗлсе ҫитерме йывӑр. Республикӑри хӑш-пӗр хуҫалӑхра халӗ ҫӗрулми кӑлараҫҫӗ. Ҫанталӑк ҫумӑрлӑрах тӑнине кура копалкӑпа та кӑлараҫҫӗ, ҫавна май пуҫтарма ҫынсене илсе тухаҫҫӗ. Хальлӗхе мӗнпур лаптӑкӑн ҫуррине кӑна кӑларма ӗлкӗрнӗ-ха. Хирте 47 комбайнпа 73 копалка ӗҫлет.

Красноармейски районӗнче вӑрлӑхшӑн ӳстернӗ куккуруса вырса тӗшӗлеме тухнӑ. Ҫак культурӑна ытти ҫӗрте те, сӑмахран, Вӑрнар, Шупашкар районӗсенче, акса хӑварнисем пур.

Кӗрхисене акасси те малалла пырать. Иртнӗ уйӑхӑн 30-мӗшӗ тӗлне палӑртнин 93,9 процентне ҫӗннӗ. Планпа пӑхнине Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Канаш, Хӗрлӗ Чутай, Муркаш, Пӑрачкав, Ҫӗрпӳ, Шӑмӑршӑ, Ҫӗмӗрле, Етӗрне, Елчӗк районӗсенче пӗтернӗ.

Шупашкар районӗнчи Ленин ячӗллӗ ял хуҫалӑх кооперативӗнче ҫынсене ҫӗршывра ҫирӗплетнӗ чи пӗчӗк шалуран, 7500 тенкӗрен те, сахалтарах тӳленӗ.

Пӑтӑрмаха Шупашкар районӗнчи прокуратура ӗҫ укҫине епле тӳленине тӗрӗсленӗ чухне асӑрханӑ. Кунсӑр пуҫне Апашри хуҫалӑхра (Ленин ячӗллӗ ял хуҫалӑх производство кооперативӗн кантурӗ унта вырнаҫнӑ) ӗҫ укҫипе те вӑхӑтра татӑлма васкамаҫҫӗ иккен.

Ӗҫ саккунне пӑснӑ хуҫалӑх ертӳҫи тӗлӗшпе прокуратура административлӑ ӗҫ пуҫарнӑ. Материала республика Ӗҫ инспекцийӗ пӑхса тухнӑ хыҫҫӑн директора 5 пин тенкӗлӗх штрафланӑ.

Сӑмах май каласан, асӑннӑ районти панкрута тухас патне ҫитнӗ «Чӑваш бройлерӗ» чӑх-чӗп хапрӑкӗнче те ҫынсене вӑхӑтра шалу тӳлемеҫҫӗ.

Ыран Шупашкарта Сӗт фестивалӗ уҫӑлать. Ӑна юратакансене тӗп хулари «Шупашкар-Арена» пӑр керменӗнче кӗтеҫҫӗ. Вӑл унта 9 сехетрен пуҫласа 15 сехетчен пулӗ.

Фестивальте конкурссем йӗркелӗҫ, сывлӑх центрӗ ӗҫлӗ. Унта сӗте тата юр-вара мӗнле тӗрӗс ӗҫмелли-ҫимелли пирки каласа кӑтартӗҫ. Фестивале килекенсем сӗт тутанса пӑхӗҫ, тӗрлӗ конкурса хутшӑнӗҫ. 9 сехетре концерт пуҫланӗ. Каток ҫинче ярӑнма та май пулӗ.

Уява Чӑвашри паллӑ сӗт предприятийӗсем хутшӑнӗҫ. Фестивале экологи тӗлӗшӗнчен таса, усӑллӑ апат-ҫимӗҫе пропагандӑлас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ. Хальлӗхе республикӑра пурӑнакансем кирлӗ нормӑран 77 процентне ҫеҫ ӗҫеҫҫӗ. Сӗте Чӑваш Енре нумайрах туса илеҫҫӗ, ҫавӑнпа ку кӑтарту сахал.

Кӗрхи валли ҫӗр хатӗрлеҫҫӗ

Республикӑри хуҫалӑхсенче ӗнерхи куна тӗштырӑна тата пӑрҫа йышши культурӑсене мӗнпур вырма лаптӑкӗн 99,5 проценчӗ ҫинчен пухса кӗртнӗ. 13 районта ку ӗҫе вӗҫленӗ. Кашни гектар пуҫне тухӑҫ вӑтамран 22,5 центнера ларать. Пысӑк тухӑҫпа Елчӗк (28,0 ц/га) тата Вӑрнар (27,7 ц/га) районӗсем мухтанма пултараҫҫӗ.

Ҫӗрулми кӑларассипе тата пахча-ҫимӗҫ пуҫтарса илессипе те хуҫалӑхсем малалла тимлеҫҫӗ.

Хальхи вӑхӑтри яваплӑ тепӗр ӗҫ — кӗр аки. Ӗнерхи куна кӗрхисене 87 пин гектар акнӑ, унсӑр пуҫне ҫу туса илмелли культурӑсем 0,8 пин гектар йышӑнаҫҫӗ. Кӗрхисене акассипе планпа пӑхнине Элӗк (100,3% акнӑ), Йӗпреҫ (100,1%), Хӗрлӗ Чутай (100,0%), Муркаш (101,8%), Пӑрачкав (100,0%), Ҫӗмӗрле (128,2%) тата Елчӗк (100,0%) районӗсенче пурнӑҫланӑ.

Авӑн уйӑхӗн 8-мӗшӗ тӗлне республикӑри ял хуҫалӑх организацийӗсенче тата хресчен фермер хуҫалӑхӗсенче 282,5 пин гектар ҫинчен тыр-пул пухса кӗртнӗ. Ку 99,4 процентпа танлашать.

Пӗтӗмпе республикипе 636,7 пин тонна тырӑ пухса кӗртнӗ. Пӗлтӗр ку кӑтарту 496,5 пин тоннӑпа танлашнӑ. Вӑтамран гектартан 22,5 центнер тӗшӗленӗ. Тухӑҫлӑхпа Елчӗк тата Вӑрнар районӗсем палӑрнӑ. Пӗрремӗшӗнче 1 гектартан – 28, иккӗмӗшӗнче 27,7 центнер вырнӑ. 12 районта тырӑ вырса пӗтернӗ.

2,4 пин гектар ҫинчен ҫӗрулми пуҫтарнӑ. Пахча ҫимӗҫе 295 гектар ҫинчен пухса кӗртнӗ. Хуҫалӑхсенче кӗрхисене акас ӗҫ малалла пырать. Авӑнӑн 8-мӗшӗ тӗлне 84 пин гектар акнӑ. Плана ку енӗпе Йӗпреҫ, Муркаш, Пӑрачкав, Ҫӗмӗрле, Елчӗк районӗсем тултарнӑ.

Шупашкар районӗнчи «Чӑваш бройлерӗ» чӑх-чӗп хапрӑкӗн экс-директорӗ тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Директорта темиҫе уйӑх каялла ларнӑ Дмитрий Масликов тӗлӗшпе Шупашкар районӗнчи суд приставӗсем кредитор парӑмне татассинчен пӑрӑннишӗн пуҫиле ӗҫ пуҫарма йышӑннӑ. Д. Масликов ӗҫрен хӑйӗн кӑмӑлӗпе авӑн уйӑхӗн 2-мӗшӗнче пӑрахса кайнӑ. Тилхепене ҫав кун Игорь Мяснянкин текен ҫынна тыттарнӑ.

Предприятин мӗнпур парӑмӗ 28 миллион тенке ҫитсе кайнӑ. Ӗҫ укҫипе те предприяти вӑхӑтра татӑлса пыраймасть.

Ятлӑ-сумлӑ хапрӑкӑн акцийӗн 49 проценчӗ Чӑваш Енӗн харпӑрлӑхӗнче пулнине кура ӑна республика сутса яма йышӑннине те Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аукцион ҫурла уйӑхен 26-мӗшӗнче иртмеллеччӗ. Анчах туянас кӑмӑллисем тупӑнманнине кура акцие сутма май килмен.

Вырма юлашки гектарсем ҫинче пырать

Кӑҫал кӗрхисене пирӗн республикӑра 100 пин гектар акса хӑварма палӑртнӑ. Эрнекуна илсен, 91,1 пин гектарӗ валли ҫӗре сухаласа хатӗрленӗ те ӗнтӗ. Процентпа пӑхсан, ку вӑл 91,1 процент тенине пӗлтерет. Ӗҫ кӑтартӑвне ЧР Ял хуҫалӑх министерстви иртнӗ ҫулхипе те танлаштарса кӑтартнӑ: ҫулталӑк каялла планпа пӑхнин 82,5 процентне хатӗрленӗ пулнӑ.

Вырма хуҫалӑхсенче вӗҫленсе пырать. Маларах асӑннӑ министерство район администрацийӗсем пӗлтерни тӑрӑх хыпарланине ӗненсен, хуҫалӑхсемпе фермерсем тӗштырӑпа пӑрҫа йышши культурӑсене 98,4 процент ҫапса тӗшӗлеме ӗлкӗрнӗ. Кунта куккуруса кӗртмен. Хӑш-пӗр хуҫалӑхра ӑна симӗс апатлӑх кӑна мар, тӗшӗлеме те ӳстереҫҫӗ.

Тыр-пула Улатӑр, Патӑрьел, Йӗпреҫ, Канаш, Куславкка, Комсомольски, Сӗнтӗрвӑрри, Вӑрмар, Шӑмӑршӑ, Елчӗк районӗсенче вырса пӗтернӗ.

«Юрмари» цехсенчен пӗри

Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ «Юрма» агрохолдинг ӗҫ саккунне пӑснӑ.

Асӑннӑ район прокуратури предприятире ҫурла уйӑхӗн пуҫламӑшӗ тӗлне ҫу уйӑхӗшӗн те ӗҫ укҫи тӳлесе тытманнине палӑртнӑ. Парӑмӗ 62 ҫын умӗнче тӑрса юлнӑ. Вӗсене пурӗ 420 пин тенкӗ ытла тӳлемелле пулнӑ.

Тӗрӗслев ытти кӑлтӑка та ҫиеле кӑларнӑ. Хапрӑкра тӑрӑшнисенчен пӗри ҫӗртме уйӑхӗн 29-мӗшӗнче ӗҫрен кайнӑ. Ун пек чухне шалӑва ҫав кунах парса татмалла. Хӗрарӑм вара укҫана тепӗр кун кӑна илейнӗ. Ӗҫрен пӑрахнӑ тепӗр хӗрарӑма та ҫавӑн пекех кӗттернӗ. Предприятире грузчикра тӑрӑшакана ҫу уйӑхӗнче каннӑ отпуск укҫине утӑ тата ҫурла уйӑхӗсенче икӗ пая уйӑрса тӳленӗ. Ҫав вӑхӑтрах канма кайиччен виҫӗ кунтан маларах куҫарса памалла тесе пӗлтерет Шупашкар район прокурорӗ Зелфинас Карама.

Саккуна пӑхӑнманшӑн предприятин тӗп директорне 5 пин тенкӗлӗх штрафланӑ, агрохолдинга хӑйне — 40 пин тенкӗлӗх.

Шупашкар районӗнчи Шӗнерпуҫӗнче вырнаҫнӑ «Чӑваш брйолерӗ» акционерсен уҫӑ обществинче кӑштахран 550 ҫын ӗҫсӗр юлма пултарать. Ҫак цифрӑна тата факта паян Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев правительство пайташӗсемпе ирттернӗ канашлура асӑнса хӑварнӑ. Унти ҫивӗч лару-тӑрӑва Элтепер ШӖМпе тата прокуратурӑпа пӗрле татса памаллине палӑртса хӑварнӑ.

Чӑн та, хапрӑка панкрута кӑларма республикӑн Арбитраж судне панӑ. Ларӑва унччен куҫарчӗҫ, ҫитесси юпа уйӑхӗ 5-мӗшӗнче пулмалла. Маларахри лару вӑхӑтӗнче Чулхулари «Корма и концентраты» предприяти «Чӑваш бройлерӗн» парӑмне тӳлесе татма, предприятие панкрута кӑларма кирлӗ мар тесе сӗннӗ.

Хапрӑкӑн акцийӗн 49 проценчӗ Чӑваш Енӗн харпӑрлӑхӗнче пулнине кура ӑна республика сутса яма йышӑннине, анчах туянас кӑмӑллисем тупӑнманнине кура акцие сутма май килмен.

Фермӑсене тӗрӗслевҫӗсем пахалаҫҫӗ

Хӗлле урапа, ҫулла ҫуна хатӗрлеме хушнӑ чӑваш. Патӑрьел районӗнчи хуҫалӑхсем кӗркунне фермӑсене янтӑламалла тесе шухӑшлаҫҫӗ. Хӑш хуҫалӑх ферминче еплерех лару-тӑру пулнине районти ятарлӑ комисси вырӑна тухса тӗрӗсленӗ.

«Корма» агрофирмӑра ӗне-выльӑх тӑракан вите кивӗ. Саплӑклӑ пулсан та япала таса пултӑр тенине шута илсе шыв пӑрӑхӗсене ҫӗнетни, урайӗнчи ҫӗрнӗ хӑмасене улӑштарни пирки Патӑрьел район хаҫачӗ «Авангард» пӗлтерет. Унта тӗрӗслевҫӗсем пулнӑ вӑхӑта фермӑна дезинфекцилесе ӗлкӗрмен пулнӑ, анчах ҫывӑх вӑхӑтра ҫак ӗҫе пурнӑҫласшӑннине пӗлтернӗ. «Родина» ял хуҫалӑх производство кооперативӗнче ятарлӑ бригада чӗнсех витене тирпейлеттересшӗн. «Тойсинская» агрофирмӑра витесене дезинфекцилесе шуратнӑ.

Фермерсем патне те ҫитнӗ. Кзыл Камышри Ф. Бурганов выльӑх валли апат ҫителӗклӗ хатӗрленӗ. Кзыл Чишмари Ф. Замалетдинов та хӗле тӗплӗ хатӗрленнӗ. Кивӗ Ахпӳртри И. Каргина фермер хуҫалӑхӗнче стенасене тултан сӑрланӑ, шалтан та ҫӗнӗ сӑн кӗртеҫҫӗ.

Именкассинчи В. Кириллов фермерӑн та вӑкӑрсем тӑракан витере тап-таса.

Малалла...